लसुन (Garlic) एक प्राचीन औषधीय वनस्पति हो जसको उपयोग हजारौं वर्षदेखि स्वास्थ्यका विभिन्न समस्याहरूको उपचारमा गरिँदै आएको छ। लसुनमा थुप्रै औषधीय गुणहरू पाइन्छन्। यहाँ लसुनका मुख्य औषधीय गुणहरूको चर्चा गरिएको छ:
1. प्रतिजैविक (Antibiotic) गुणहरू
- लसुनमा एलिसिन नामक तत्व पाइन्छ जसले जीवाणु, भाइरस, फङ्गस, र परजीवीहरू विरुद्ध लड्न मद्दत गर्छ।
- एलिसिनले संक्रमणहरूको रोकथाम र उपचारमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ।
2. प्रतिअक्सिडेन्ट (Antioxidant) गुणहरू
- लसुनमा रहेका एन्टिअक्सिडेन्टहरूले शरीरमा मुक्त कणहरूबाट हुने क्षति कम गर्छन्।
- यो गुणले हृदय रोग, क्यान्सर, र बुढ्यौलीसँग सम्बन्धित समस्याहरूको जोखिम कम गर्न मद्दत गर्छ।
3. हृदय स्वास्थ्य सुधार
- लसुनले रक्तचाप घटाउन मद्दत गर्छ र कोलेस्ट्रोलको स्तर नियन्त्रण गर्छ।
- यसले रक्त नलीहरूलाई फैलाएर रक्त प्रवाह सुधार गर्छ, जसले हृदयघातको जोखिम कम गर्छ।
4. प्रतिउपचारक (Anti-inflammatory) गुणहरू
- लसुनमा रहेका यौगिकहरूले सूजन कम गर्न मद्दत गर्छन्।
- यसले अर्थराइटिस, बाथरोग, र अन्य सूजनजन्य रोगहरूको उपचारमा सहयोग पुर्याउँछ।
5. प्रतिविषाणु (Antiviral) र प्रतिफंग्गल (Antifungal) गुणहरू
- लसुनले विभिन्न भाइरल र फङ्गल संक्रमणहरूको रोकथाम र उपचारमा मद्दत गर्छ।
- यसले छालाका संक्रमणहरू, जस्तै एथलीट्स फुट र रिङवर्म, उपचार गर्न मद्दत गर्छ।
6. रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता सुधार
- लसुनले इम्यून सिस्टमलाई बलियो बनाउँछ, जसले गर्दा शरीर विभिन्न संक्रमणहरूबाट जोगिन्छ।
- नियमित लसुन सेवनले रुघा, खोकी जस्ता सामान्य रोगहरूको जोखिम कम गर्छ।
7. क्यान्सर विरुद्धको गुण
- केही अनुसन्धानहरूले लसुनको नियमित सेवनले पेट, कोलन, र प्रोस्टेट क्यान्सरको जोखिम कम गर्न मद्दत गर्ने देखाएको छ।
- लसुनमा पाइने सल्फर यौगिकहरूले क्यान्सरको कोषहरूको वृद्धि रोक्न मद्दत गर्छन्।
8. पाचन स्वास्थ्य सुधार
- लसुनले पाचन प्रणालीलाई स्वस्थ राख्न मद्दत गर्छ।
- यसले आन्द्रा र पेटको समस्याहरू, जस्तै ग्यास, अपच, र कब्जियत, कम गर्न सहयोग पुर्याउँछ।
9. रक्त शर्करा नियन्त्रण
- लसुनले इन्सुलिनको संवेदनशीलता बढाउँछ र रक्त शर्कराको स्तर नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्छ।
- यसले मधुमेह रोगीहरूको लागि फाइदाजनक साबित हुन सक्छ।
10. त्वचा स्वास्थ्य
- लसुनमा एन्टिब्याक्टेरियल र एन्टिफंग्गल गुण हुने भएकाले यसले छालाका समस्या, जस्तै पिम्पल्स र एक्ने, कम गर्न मद्दत गर्छ।
- लसुनको रस वा पेस्टलाई समस्या ग्रस्त स्थानमा लगाउँदा छालाको स्वास्थ्यमा सुधार हुन्छ।
लसुनका यी औषधीय गुणहरूलाई ध्यानमा राख्दै, यसको सेवन विभिन्न स्वास्थ्य समस्याहरूको रोकथाम र उपचारमा मद्दतगार हुन सक्छ। तर, लसुनको अत्यधिक सेवनले केही व्यक्तिहरूमा पेटको समस्या, एलर्जी, वा रगत पातलो हुने समस्याहरू हुन सक्छन्, त्यसैले यसको सेवन गर्नुपूर्व चिकित्सकसँग परामर्श गर्नु उचित हुन्छ।
कसले खानु हुँदैन ?
लसुन धेरै स्वास्थ्य फाइदाहरू प्रदान गर्ने भए पनि, सबैका लागि उपयुक्त नहुन सक्छ। केही विशेष अवस्थाहरूमा लसुनको सेवनबाट बच्नुपर्ने हुन सक्छ। तलका व्यक्तिहरूले लसुनको सेवन सीमित गर्न वा चिकित्सकको परामर्श लिनु पर्छ:
1. रक्तस्रावको समस्या भएका व्यक्तिहरू
- लसुनले रगत पातलो बनाउने गुण हुन्छ, जसले गर्दा रक्तस्रावको समस्या भएका व्यक्तिहरूमा रक्तस्रावको जोखिम बढ्न सक्छ।
2. शल्यक्रिया गराउने तयारीमा रहेका व्यक्तिहरू
- शल्यक्रिया अघि र पछि लसुनको सेवनले रक्तस्रावको जोखिम बढाउन सक्छ। शल्यक्रिया गराउने तयारीमा रहेका व्यक्तिहरूले शल्यक्रियाअघि कम्तिमा दुई हप्तासम्म लसुनको सेवन नगर्नु पर्छ।
3. कम रक्तचाप भएका व्यक्तिहरू
- लसुनले रक्तचाप घटाउने गुण हुन्छ, जसले कम रक्तचाप भएका व्यक्तिहरूको रक्तचाप अझै घट्न सक्छ।
4. पेटको समस्या भएका व्यक्तिहरू
- लसुनको सेवनले केही व्यक्तिहरूमा ग्यास्ट्रिक समस्या, जलन, अपच, र पेट दुख्ने समस्या हुन सक्छ। ग्यास्ट्रिक अल्सर भएका व्यक्तिहरूले पनि लसुनबाट बच्नुपर्छ।
5. एलर्जी भएका व्यक्तिहरू
- केही व्यक्तिहरूमा लसुनले एलर्जी प्रतिक्रिया उत्पन्न गर्न सक्छ, जस्तै छाला रातो हुनु, खुजली, र श्वासप्रश्वासको समस्या।
6. औषधि सेवन गरिरहेका व्यक्तिहरू
- लसुनले केही औषधिहरूसँग प्रतिक्रिया गर्न सक्छ। रक्त पातलो पार्ने औषधि (जस्तै वारफारिन), एन्टिप्लेटलेट औषधि, र एन्टिहाइपरटेन्सिभ औषधिहरू सेवन गरिरहेका व्यक्तिहरूले लसुनको सेवन गर्दा चिकित्सकसँग परामर्श गर्नुपर्छ।
7. गर्भवती र स्तनपान गराइरहेका महिलाहरू
- गर्भवती र स्तनपान गराइरहेका महिलाहरूले लसुनको अत्यधिक सेवनबाट बच्नुपर्छ, किनकि यसले पेटको समस्या र बच्चामा एलर्जी उत्पन्न गर्न सक्छ।
8. बालबालिकाहरू
- साना बालबालिकाहरूमा लसुनको अत्यधिक सेवनले पेटको समस्या र एलर्जी उत्पन्न गर्न सक्छ, त्यसैले बालबालिकाहरूलाई सन्तुलित मात्रामा मात्र लसुन दिने गर्नु पर्छ।
लसुनको सेवन स्वास्थ्यको लागि लाभदायक भए पनि, माथिका अवस्थाहरूमा लसुनको सेवन गर्दा विशेष ध्यान दिनुपर्छ। यदि तपाईंलाई कुनै पनि शंका छ भने, लसुनको सेवन गर्नुअघि चिकित्सकसँग परामर्श गर्नु उचित हुन्छ।
